Yoksulluk Nafakası Nedir?

1. Yoksulluk Nafakasının Hukuki Temeli

Türk Medeni Kanunu’nun 175. maddesi, yoksulluk nafakasının yasal dayanağını oluşturur. Bu maddeye göre, boşanma sonucunda yoksulluğa düşecek olan eş, kusuru daha ağır olmamak kaydıyla, diğer eşten nafaka talep edebilir. Kanun, yoksulluk nafakasını öngörerek, boşanmanın ardından maddi durumu bozulan eşin hayat standardının ciddi şekilde düşmesini engellemeyi amaçlamaktadır. Yoksulluk nafakası, kusura dayalı bir sorumluluk değildir; esasen, taraflar arasında bir ekonomik dengeyi sağlamaya yöneliktir.

2. Yoksulluk Nafakasının Şartları

Yoksulluk nafakası talebinde bulunabilmek için bazı hukuki şartların varlığı gerekmektedir. Bu şartlar, tarafların mali durumunu ve boşanma sürecindeki kusur durumunu dikkate alarak belirlenmiştir:

Yoksulluğa Düşme Şartı: Nafaka talep eden eşin, boşanma sonucu yoksulluğa düşecek durumda olması gerekmektedir. Buradaki "yoksulluk" kavramı, asgari yaşam standartlarını sürdürememe, temel ihtiyaçlarını karşılayamama durumunu ifade eder. Gelir getiren bir işi olan ya da kendi geçimini sağlayabilecek bir malvarlığı bulunan bir eş, yoksulluk nafakası talep edemez.
Kusurun Daha Ağır Olmaması: Nafaka talep eden eşin kusur durumu da önemli bir kriterdir. Nafaka talebinde bulunan eşin, boşanmaya neden olan olaylarda diğer eşten daha ağır bir kusuru olmamalıdır. Eğer eşler arasında kusur dengesi varsa ya da nafaka talep eden eşin kusuru daha hafifse, nafaka talebi kabul edilebilir. Ancak, tamamen kusurlu ya da boşanmaya neden olan olaylarda ağır kusurlu olan taraf yoksulluk nafakası talep edemez.

3. Yoksulluk Nafakasının Miktarının Belirlenmesi

Yoksulluk nafakasının miktarını belirlerken, mahkeme iki temel unsuru göz önünde bulundurur:

Nafaka Talep Eden Eşin İhtiyacı: Nafaka talep eden eşin yaşam standartları, geçinme durumu, maddi olanakları dikkate alınarak bir değerlendirme yapılır. Mahkeme, bu eşin yoksulluktan kurtulmasını ve asgari yaşam standardını sürdürebilmesini hedefler.
Nafaka Ödeyecek Eşin Mali Gücü: Nafaka yükümlüsü olacak eşin ekonomik durumu da dikkate alınarak bir karar verilir. Mahkeme, bu eşin ödeme gücünü aşmayacak, ancak nafaka talep edenin ihtiyaçlarını karşılayabilecek bir miktar belirler. Nafaka ödeyecek eşin maddi imkanları zayıfsa veya kendisi de yoksulluk sınırındaysa, bu durumda yoksulluk nafakasına hükmedilmeyebilir ya da düşük bir miktarda nafaka bağlanabilir.

Nafaka miktarı, mahkemenin takdir yetkisi çerçevesinde belirlenir ve her iki tarafın sosyal, ekonomik durumları göz önünde bulundurularak denge kurulur.

4. Yoksulluk Nafakasının Sona Ermesi

Yoksulluk nafakası, bazı durumların gerçekleşmesiyle birlikte sona erebilir. Bunlar:

Taraflardan Birinin Ölümü: Yoksulluk nafakası, nafaka alacaklısının veya nafaka yükümlüsünün ölümüyle birlikte otomatik olarak sona erer.
Nafaka Alacaklısının Evlenmesi: Yoksulluk nafakası, nafaka alacaklısının yeniden evlenmesi halinde de sona erer. Çünkü nafaka talep eden eşin, yeni evliliğiyle birlikte mali olarak korunma altına alındığı varsayılır.
Tarafların Ekonomik Durumlarındaki Değişiklikler: Nafaka alacaklısı eşin ekonomik durumu düzelirse ya da nafaka ödeyen eşin mali gücü önemli ölçüde azalırsa, nafaka yükümlülüğünün sona ermesi ya da miktarının azaltılması talep edilebilir. Bu durumda, nafaka ödeyen eş, mahkemeye başvurarak nafakanın yeniden değerlendirilmesini talep edebilir.
Nafaka Alacaklısının Haysiyetsiz Yaşam Sürmesi: Nafaka talep eden eşin haysiyetsiz bir yaşam sürmesi halinde, diğer eş nafakanın kaldırılmasını talep edebilir. Yargıtay kararlarında, haysiyetsiz yaşam biçimi, toplumun genel ahlak kurallarına aykırı davranışlar olarak tanımlanmaktadır.

5. Yoksulluk Nafakasında Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

Uygulamada, yoksulluk nafakası konusunda çeşitli sorunlar ortaya çıkabilmektedir:

Kusur Tespiti: Boşanma davalarında kusur tespiti her zaman kolay olmayabilir. Tarafların kusur derecelerinin belirlenmesi, nafaka taleplerinin kabul edilip edilmeyeceğini belirler. Kusur tespitine ilişkin tartışmalar, nafaka sürecini uzatabilmektedir.
Nafaka Miktarının Yetersizliği: Nafaka alacaklısı, mahkemenin belirlediği nafaka miktarını yetersiz bulabilir. Bu durumda nafaka artırımı talep edilebilir; ancak bu talep için tarafların ekonomik durumlarında değişiklik olması gerekir.
Nafaka Ödenmemesi: Nafaka yükümlüsü eş, çeşitli sebeplerle nafaka ödemeyebilir. Bu durumda nafaka alacaklısı, icra yoluyla nafaka tahsil edebilir. Ancak, nafaka ödememek, ceza yaptırımı da doğurabilecek bir hukuki sorumluluktur.

6. Sonuç

Yoksulluk nafakası, boşanmanın ardından yoksulluğa düşen eşe mali destek sağlayarak sosyal ve ekonomik dengeyi korumayı amaçlayan bir nafaka türüdür. Türk Medeni Kanunu'nda yer alan düzenlemeler, nafaka talebinin hangi koşullar altında yapılabileceğini ve bu nafakanın hangi durumlarda sona erebileceğini açıkça ortaya koymaktadır. Nafaka miktarının belirlenmesi ve ödenmesi süreçlerinde yaşanan sorunlar, uygulamanın zorluklarını ortaya koysa da, hukuki süreçlerin titizlikle yönetilmesi, tarafların hak kayıplarını önleyebilir. Yoksulluk nafakası, boşanmanın sosyal ve ekonomik etkilerini hafifletme konusunda önemli bir araçtır.